Het Amazonegebied is verspreid over vijf landen. Het grootste deel van de Amazone bevindt zich in Brazilië. Andere landen waarin het Amazonegebied ligt zijn: Peru, Colombia, Bolivia, Guyana en een klein deel van Suriname. Het gebied heeft een oppervlakte van ongeveer 4,5 miljoen vierkante kilometer.

De Amazonerivier is na de Nijl, de langste rivier op Aarde. De rivier ontspringt in het Andesgebergte en stroomt dwars door het hele amazonegebied naar de Atlantische Oceaan. Deze route is zo'n 6500 kilometer lang. De Amazonerivier heeft de grootste waterverplaatsing ter wereld. Het waterreservoir is 6,5 miljoen vierkante kilometer groot, dit is één vijfde van al het water ter wereld. Naast de hoofdstroom zijn er nog honderden grote en kleine rivieren die hun weg door het Amazonegebied vinden.

In de hele Amazone leven zo’n 600.000 indianen. Ongeveer een derde hiervan leeft in het Braziliaanse deel van het Amazonegebied. Ze leven zoveel mogelijk op de traditionele manier, wat inhoudt dat ze zichzelf voorzien in hun bestaan door jagen, vissen en zelf eten te verbouwen. Door de industrie wordt hun levenswijze bedreigd. Sinds de tweede helft van de negentiende eeuw kwamen er langzaamaan steeds meer nazaten van Europeanen en mestiezen. Inmiddels leven er alleen al in het Brazilliaanse deel van de Amazone acht miljoen niet-indianen. De meeste van hen leven in kleine nederzettingen aan de oever van de rivier.
In de Amazone wonen zeer veel verschillende rassen. Van één Amazonecultuur is niet te spreken. Men leeft er apart, indianen leven met hun eigen stammen. Één van de hoofdredenen dat er niet één grote cultuur is, komt doordat het onmogelijk is om een infrastructuur aan te leggen in het gebied. Hierdoor kunnen de verschillende stammen of rassen niet met elkaar in contact komen.

Het Andesgebergte, waar de Amazonerivier ontspringt, is zo’n 65 miljoen jaar geleden ontstaan. Het ontstaan van het gebergte komt door vulkanische activiteit en door de beweging van de aardkorst. Hetgeen wat het meest heeft bijgedragen aan het ontstaan van de Amazone is de verheffing van de aardkorst langs de grote breuklijnen. Dit heeft het uiteindelijke gezicht van de Amazone bepaald en het Andesgebergte gevormd.

Door de frictie van de aardkorsten ontstonden er schokgolven, die te vergelijken zijn met golven op zee. De dieptepunten tussen de golven vormden in het westen diepe troggen van de Stille Oceaan en in het oosten een enorme holle kom . Zo ontstond het stroomgebied van de Amazone. Uiteindelijk is dit gebied volgelopen met regenwater, wat zich via het gebergte een weg baande naar de Oceaan. Nadat het meeste water was verdampt en weggestroomd, bleven er nog een aantal rivieren over; de Amazone en haar talloze aantal zijrivieren. In de afgelopen duizenden jaren heeft zich om deze rivieren een onvoorstelbaar groot moeras gevormd, wat wij nu kennen als het Amazonegebied.
Het Amazonegebied wordt al duizenden jaren bewoond. Nog altijd gaat de discussie voort, wie de eerste bewoners waren. In de 16e eeuw dachten wetenschappers dat de bewoners afstammen van Amerikaanse volken, die al in het oude testament werden beschreven. Later is dit idee uitgebouwd tot de theorie dat de eerste bewoners van het continent vanuit Azië over de Beringstraat zijn getrokken.
Deze twee continenten waren vermoedelijk voor een korte tijd met elkaar verbonden door een ijsbrug. Inmiddels wonen er in het Amazonegebied ongeveer 600.000 indianen. Dit aantal is enorm omlaag gegaan door onder andere de Spanjaarden en de Portugezen. Voordat zij arriveerden leefden er miljoenen indianen in het regenwoud.
Halverwege de negentiende eeuw zijn grote groepen nazaten van de Europeanen en mestiezen het gebied ingetrokken. De meeste van hen zijn de Caboclos. De oeverbewoners, die net als indianen generatie op generatie leven op wat het woud voortbrengt. De Caboclos stammen af van rubbertappers, paranotenverzamelaars en de indianen die al vroeg in contact kwamen met de nieuwkomers in het woud. Na hen kwamen de goudzoekers, mijnwerkers, bouwvakkers, werklozen en gelukszoekers uit alle delen van de wereld. Hier was volgens velen het rijkdom te vinden.
In Amazonia liggen ook miljoenensteden als Manaus en Belém, met moderne infrastructuur, industrie en dienstverlening. En dus ook een ontzettende aantrekkingskracht op nieuwe kolonisten.

'Amazonegebied kan woestijn worden'



Gepubliceerd op dinsdag 25 juli 2006



De vrees bestaat dat de dichte regenwouden in een dorre woestijn veranderen.

Onderzoekers luiden opnieuw de noodklok over de opdroging van 's werelds grootste regenwoudgebied, dat de opwarming van de aarde flink kan versnellen.

'Onomkeerbaar'
Het Amazonegebied behoort nu nog tot de vochtigste gebieden op aarde, maar die eigenschap verliest de Zuid-Amerikaanse jungle in rap tempo.

Onderzoekers van het Woods Hole Research Center in Santarem aan de oevers van de Amazonerivier, ondervonden dat ter plaatse. Volgens hen kunnen de bomen in het gebied de aanhoudende droogte nauwelijks meer bolwerken.

Wanneer de droogte nog eens een jaar aanhoudt, krijgt het oerwoud een klap te verwerken die het mogelijk niet meer te boven komt. Het proces van verwoestijning is dan onomkeerbaar, zo vrezen de onderzoekers waarover The Independent bericht.

Experiment
De alarmerende conclusies van het Woods Hole Research Center zijn mede gebaseerd op onderzoek ter plaatse naar de behoefte aan regen voor bomen.

Wetenschapper Dan Nepstead startte in 2002 met een experiment waarbij hij een stuk regenwoud ter grootte van een voetbalveld met plastic afdekte om te kijken hoe de bomen het zouden doen zonder buien.

Hij verwachtte slechts kleine verschillen ten opzichte van het omringende woud, maar dat bleek veel te optimistisch.

Het eerste jaar kwamen de bomen min of meer ongeschonden door. Het tweede jaar hadden ze het duidelijk moeilijker; de boomwortels zochten de diepte op om te overleven. Het derde jaar bleek ook dat geen optie meer: de bomen gingen dood.

De grootste woudreuzen vielen als eerste om, waardoor het zonlicht de bosbodem kon beschijnen wat de droogte verder in de hand werkte.

Opnieuw droog
Het regenwoudgebied kan drie langdurig droge seizoenen dus kennelijk niet aan, zo concluderen de onderzoekers.

Dit jaar kampt het Amazonegebied voor het tweede opeenvolgende jaar met intensieve droogte. Een nieuwe droogteperiode volgend jaar zou dus wel eens het tijdperk in kunnen luiden van de verwoestijning van het Amazonegebied.

Vorig jaar kampte het gebied met de ergste droogte van de afgelopen veertig jaar (zie foto boven). Talrijke meren en rivieren vielen droog en het vervoer over water, doorgaans de enige manier van transport, kwam grotendeels stil te liggen. Het waterpeil van de Rio Negro, een machtige zijrivier van de Amazone, zakte zelfs twaalf meter.

Ontbossing
Naast klimatologische oorzaken, wordt de droogte versterkt door de aanhoudende ontbossing van het Amazonegebied.

Door de ontbossing is ook het aantal ongecontroleerde bosbranden in het Amazonegebied de afgelopen jaren fors gestegen. Veel branden worden voor het verkrijgen van landbouwgrond aangestoken. Door gebrek aan regen houden die branden veel langer aan dan gebruikelijk